پرسش: 
از منظر آموزه‌های وحیانی، چه آرزوهایی موجبات تقرب انسان به کمالات را فراهم می‌آورد، و چه آرزوهایی باعث انحراف و انحطاط انسان و بازدارندگی از تقرب و دستیابی به کمالات می‌شود؟
پاسخ:
در سه بخش قبلی پاسخ به این سؤال به مباحثی همچون: فطرت مطلق‌گرا، چگونگی بهره‌گیری از این موهبت الهی، مفهوم آرزو و پیدایش آرزو، اهمیت آرزو از منظر اسلام، انواع آرزو شامل: آرزوهای سازنده و حقیقی و آرزوهای بازدارنده و غیرحقیقی، مصادیق آرزوهای بازدارنده و غیرحقیقی شامل: 1- آرزو داشتن برتری‌های دیگران 2- آرزوی داشتن ثروت دیگران 3- برخی از آرزوهای اهل کتاب 4- آرزوهای کافران 5- آرزوهای منافقان پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی ‌می‌گیریم.
عوامل تقویت‌کننده آرزوهای بازدارنده
یکی از بسترهای انحراف و استحاله آرزوهای سازنده به تمایلات بازدارنده از کمالات الهی و انسانی، نفوذ اندیشه‌های غیرمعقول و انحرافات مادی‌گرایانه در اندیشه و باورهای انسان است. مروجان این نحله‌ها و مکتب‌های انحرافی در پوشش فعالیت‌های آموزشی و تبلیغی تلاش دارند تا آرزوهای سازنده و حقیقی انسان را بر محور خداباوری به آرزوهای بازدارنده و غیرحقیقی بر محور ارزش‌های مادی تبدیل کنند، و راهکارهای رسیدن به آمال مادی را در چهارچوب قوانین مادی به یکی از اصلی‌ترین مبانی آموزشی خود مورد تاکید قرار دهند. در اینجا نگاهی خواهیم داشت به علل گرایش انسان به آرزوهای بازدارنده و بسترهای ابتلای جوانان به این عارضه سوء معنوی که عبارتند از:
1- تبعیت از شیطان
قرآن کریم می‌فرماید: «و آنان را سخت گمراه و دچار آرزوهای دور و دراز خواهم کرد، و وادارشان می‌کنم به خرافات تا گوش‌های دام‌ها را شکاف دهند تا مقدس شود، و وادارشان می‌کنم تا آفریده خدا را دگرگون سازند، ولی هرکس به جای خدا، شیطان را دوست خود گیرد، قطعاً دستخوش زیانی آشکار شده است.»(نساء-119) از این آیه چنین استنباط می‌شود که شیطان در ابتدا انسان را از مسیر حق گمراه کرده و سپس او را به آرزوهای باطل و بازدارنده آرزومند می‌سازد. مبنای این باور این است که نیروی باطنی شخص به عنوان برآورنده آرزوها، شخص را سعادتمند می‌کند، و بدون پرداختن به دین و مناسک دینی، هرکس که به ندای درون خویش لبیک گوید، می‌تواند سعادت و خوشی را در همین دنیا تجربه کند و بهشتی که خدا به انسان‌ها وعده داده در همین دنیا به دست آورد. چنین رویکردی را برخی از اندیشمندان غربی، نام «ماده‌گرایی معنوی» بر آن نهاده‌اند.(برایان ویلسون، جنبش‌های نوین دینی، ترجمه محمد قلی‌پور، ص83)
2- غفلت
از منظر قرآن غفلت یکی از موانع سیر انسان به سوی خداست. به تعبیر قرآن غفلت آن است که انسان با همه قدرت و استعدادی که برای درک و فهم دنیا و آخرت و بصیرت در امور مادی و معنوی دارد، این قدرت را در امور ناچیز هدر دهد و با اینکه صاحب چشم و گوش است، ولی نور هدایت را نبیند، و خیر و حکمت را نشنود و در صراط مستقیم گام برندارد.(اعراف-179)
3- حماقت
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «احمق‌ترین احمق‌ها کسی است که نفس خویش را دنباله‌رو هوس سازد و از خداوند متعال آرزوهای ناشدنی کند».(بحارالانوار، ج92، ص250) امام علی(ع) اتکا و اعتماد به آرزوها(ی بازدارنده) را از حماقت می‌داند.(غررالحکم آمدی، ص268)
4- میل به گناه
خدای متعال ارتکاب گناهان را زمینه تکذیب آیات الهی می‌داند(روم-10) لذا هرچه ایمان انسان به مبدأ و معاد ضعیف‌تر باشد، آرزوهای او نیز از محدوده دنیا و تعلقات آن فراتر نمی‌رود، و خطر ابتلا به آرزوهای طولانی بیشتر می‌شود.  پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «انسان پیش از آنکه گناه کند، اجلش پیش روی او و آرزویش پشت سرش بود، چون گناه کرد، خداوند آرزویش را پیش چشم او و اجلش را پشت سرش قرار داد، از این رو پیوسته آرزو می‌کند تا آنگاه که مرگش فرا رسد.» (بحارالانوار، ج 1، ص 169) بنابراین محوریت دادن به خواسته‌ها و تمنیات بشر، محصول رویش بذر سکولاریسم و دنیاگرایی است که از زمین اومانیسم روییده است. بدین جهت «اریک فروم» مدعی است که باید محبت به انسان و عدالت را جانشین خدا نمود، و سخن از خدا را باید کنار گذاشت.(عبدالله نصری، فلسفه آفرینش، ص 358)
5- ترجیح دنیا بر آخرت
موضوع ترجیح دنیا بر آخرت، به نوعی از پیامدهای غفلت محسوب می‌شود، ‌چرا که غفلت از مبدأ و لقای پروردگار و روز حساب موجب می‌شود که انسان به زندگی دنیا راضی و قانع شود و به جای آخرت بدان اطمینان و دلگرمی  یافته، علم و معرفت و خواست و اراده‌اش منحصر در همین چهارچوب تنگ دنیا شود.(المیزان، ج 10، ص 17) وقتی چنین شد آرزوهایش در دنیا طولانی می‌شود و از هیچ عمل سویی برای رسیدن به آرزوهایش ابا نخواهد کرد و سرانجام به کیفر آنچه کسب کرده اهل دوزخ خواهد شد.(یونس- 7) امام صادق(ع) می‌فرماید: «هرکس قلبش به دنیا وابسته شد، در واقع به سه چیز وابسته شده: 1- اندوهی پایان‌ناپذیر 2- آرزویی دست نایافتنی 3- امیدی به دست نیاوردنی.(مشکاهًْ‌الانوار، ص 269) طبیعی است کسی که از این عوامل تقویت‌کننده آرزوهای باطل و بازدارنده دوری کند به آرزوهای سازنده و حقیقی خواهد رسید و مسیر حرکت او در این دنیا رشد و تعالی و رسیدن به سعادت دنیا و آخرت خواهد بود.